× Thông báo! Bạn phải đăng nhập mới có thể XEM được tập này
00:00
00:00
So far on Life Story,
Tới nay trong loạt phim Life Story,

we've seen animals learn
chúng ta đã chứng kiến động vật

the lessons of childhood...
tiếp thu những bài học đầu đời...

...enter the adult world...
..tiến bước vào thế giới trưởng thành...

...and find a safe home.
..và tìm nơi trú ẩn an toàn.

Now they must battle for dominance.
Giờ chúng phải chiến đấu giành quyền thống trị.

CHIMPS SCREAM
TINH TINH KÊU

Because those with power get privileges.
Vì chỉ những kẻ có quyền lực mới giành được những đặc quyền.

The best food, the best territory...
Thức ăn tốt nhất, lãnh địa rộng nhất ...

...and the chance to beat rivals for a mate.
..và cơ hội đánh bại đối thủ giành được bạn tình.

But only a lucky few will ever reach the top.
Nhưng chỉ một số ít may mắn vươn tới đỉnh cao.

BIRDS CHIRP
CHIM KÊU

Senegal, West Africa.
Senegal, Tây Phi.

A forest water hole offers this group of chimpanzees
Một hố nước trong rừng giúp nhóm tinh tinh này

a rare respite from the heat of the day.
có một thời gian nghỉ hiếm hoi tránh cái nóng trong ngày.

They are the lowliest members of their 30-strong troop.
Chúng là những thành viên hạ đẳng của một đàn 30 con khỏe mạnh.

Advanced age has robbed this old male of the standing
Tuổi cao đã tước bỏ vị trí từng được hưởng

he once enjoyed.
của con đực già này.

CHIMP HOWLS
TINH TINH HÚ

And the youngsters are not old enough to really
Và những con tinh tinh trẻ chưa đủ trưởng thành để thực sự

worry about status while still protected by their mothers.
quan tâm tới địa vị khi chúng vẫn được mẹ che chở.

But this teenage male is too old to play with the babies any more.
Nhưng con đực trẻ này đã quá lớn để chơi với lũ tinh tinh con.

CHIMP GRUNTS
TINH TINH LÀU BÀU

The time has come for him to leave them behind
Đã tới lúc nó phải rời bỏ chúng

and try to break into the ranks of the powerful adult males.
và tìm cách ra nhập hàng ngũ những con đực trưởng thành mạnh mẽ.

This is particularly hard for a young male,
Điều đó đặc biệt khó với một con đực trẻ,

because competition for top spots is so intense.
vì cạnh tranh vị trí nhóm dẫn đầu rất khốc liệt.

And worse, he's an orphan, without friends, protection or guidance.
Và tệ hơn, nó là một kẻ mồ côi, không bạn bè, không ai bảo vệ hoặc chỉ dẫn.

These males are the troop leaders.
Những con đực này thuộc nhóm thống lĩnh.

They hold all the power here.
Chúng nắm mọi quyền lực ở đây.

Joining them is every young male's ambition.
Lọt vào nhóm đó là tham vọng với mọi con tinh tinh trẻ.

To be accepted into this elite is the path to privilege,
Được chấp nhận vào tầng lớp này là con đường tiến tới đặc quyền,

but it's a dangerous journey.
nhưng đó là một hành trình nguy hiểm.

CHIMPS GRUNT
TINH TINH LÀU BÀU

The youngster decides to follow.
Con tinh tinh trẻ quyết định bám theo.

At first, he has enough sense to keep his distance.
Lúc đầu, nó đủ thông minh để giữ khoảng cách.

These males are twice his size.
Những con đực lớp gấp đôi kích thước của nó.

CHIMPS HOWL AND SCREAM WILDLY
TINH TINH LA HÉT DỮ DỘI

The low-ranking chimps retreat
Những con tinh tinh cấp thấp lùi lại

before the troop leaders arrive at the water hole.
trước khi nhóm đầu đàn tới hố nước.

Dominant males have a highly stressful life,
Những con đực thống trị có lỗi sống khá căng thẳng,

as they constantly squabble to protect their position.
khi chúng liên tục cãi cọ nhằm bảo vệ vị trí của chúng.

CHIMPS HOWL AND SCREAM
TINH TINH LA HÉT DỮ DỘI

The youngster can't take his eyes off them.
Những con trẻ luôn để ý tới chúng.

CHIMPS HOWL AND SCREAM
TINH TINH LA HÉT DỮ DỘI

This is his chance to get himself noticed.
Đây là cơ hội để gây sự chú ý.

If he can impress even one of the big males with
Nếu có thể gây ấn tượng dù chỉ với một trong số những con đực lớn

a show of strength, he might just be accepted into their ranks.
bằng một màn thể hiện sức mạnh, nó có thể được chấp nhận vào hàng ngũ của chúng.

His best attempt at a macho display has certainly
Nỗ lực tốt nhất của nó nhằm tỏ ra là một đấng nam nhi

caught their attention.
chắc chắn thu hút sự chú ý của chúng.

CHIMP HOWLS
TINH TINH HÚ

CHIMPS HOWL AND SCREAM
TINH TINH HÚ VÀ LA HÉT

But they are not impressed.
Nhưng chúng không cảm thấy ấn tượng.

CHIMPS BEAT ON WOOD
TINH TINH ĐẬP VÀO CÂY

In fact, this drumming means they're getting rather angry.
Trên thực tế, kiểu đánh trống này nghĩa là chúng đang tức giận.

And they attack.
Và chúng quay sang tấn công.

CHIMPS HOWL AND SCREAM
TINH TINH LA HÉT

The youngster is not quick enough.
Con tinh tinh trẻ không đủ nhanh.

CHIMPS HOWL AND SCREAM WILDLY
TINH TINH LA HÉT DỮ DỘI

He gets a short, sharp lesson about how hard it can be
Nó nhanh chóng nhận được một bài học về mức độ khó khăn ra sao

to break into this close-knit gang.
để thâm nhập vào băng đảng chặt chẽ này.

CHIMPS BARK
TINH TINH KÊU

He's lucky to escape with just an injured hand.
Nó may mắn thoát thân với chỉ một tay bị thương.

CHIMP WHINES
TINH TINH RÊN RỈ

For the moment, he's neither big enough nor strong enough
Lúc này nó chưa đủ lớn và cũng không đủ mạnh

to be taken seriously by the troop leaders.
để thực sự gia nhập nhóm đầu đàn.

Without status, he will never enjoy the privileges of the best
Nếu không có vị trí, sẽ chẳng bao giờ có được những đặc quyền tốt nhất

food or the attention of females.
thức ăn hay sự chú ý của những con cái.

But aggression may not be the only route for a youngster to gain power.
Nhưng hung hăng không phải là cách duy nhất để một con vật trẻ giành quyền lực.

Being at the bottom of the pile doesn't just mean a lack of status.
Ở dưới đáy xa hội không có nghĩa là không có vị trí.

For some, it can mean the difference between life and death.
Với một số loài, điều đó có thể là sự khác biệt giữa sự sống và cái chết.

By midwinter, several hundred Alaskan bald eagles
Vào giữa mùa đông, hàng trăm con đại bàng đầu hói Alaska (bald eagle)

have gathered on the Chilkat River.
tụ tập trên sông Chilkat.

They're here because it is the only source of food for miles around.
Chúng tới đây vì đó là nguồn thức ăn duy nhất suốt nhiều dặm xung quanh.

This river holds the last of the year's spawning salmon.
Dòng sông này có đàn cá hồi đẻ trứng cuối cùng trong năm.

Battles amongst adult eagles establish who holds the power,
Trận chiến giữa đám đại bàng trưởng thành nhằm xác lập kẻ nắm giữ quyền lực,

and here, power means who gets food and who doesn't.
và ở đây, quyền lực nghĩa là có hoặc không có thức ăn.

EAGLES SQUAWK
ĐẠI BÀNG KÊU

EAGLES SQUAWK
ĐẠI BÀNG KÊU

EAGLES SQUAWK AND CHIRP
ĐẠI BÀNG KÊU RÍT

So, what can a low ranking, powerless juvenile do
Vậy, những kẻ thứ hạng thấp kém những con đại bàng trẻ thất thế phải làm gì

if she isn't going to starve?
để không bị chết đói?

She must grab any opportunity that presents itself
Nó phải nắm lấy mọi cơ hội có được

before adults stake their claim.
trước khi những con lớn giành phần ăn.

EAGLE CALLS
ĐẠI BÀNG KÊU

She tries to sneak in, unnoticed by the adults.
Khi những con lớn không để ý nó tìm cách lẻn vào.

But she's been spotted.
Nhưng nó đã bị phát hiện.

EAGLE SQUAWKS
ĐẠI BÀNG KÊU

The juvenile has done all the hard work.
Kẻ vị thành niên đã bất chấp mọi nguy hiểm.

But her success is short-lived.
Nhưng thành công của nó rất ngắn ngủi.

CHIRPING AND SQUAWKING
CHIM KÊU VÀ HÓT

EAGLE SQUAWKS
ĐẠI BÀNG KÊU

She can't afford to give up just yet.
Nó quyết không từ bỏ hi vọng.

EAGLE CHIRPS
ĐẠI BÀNG KÊU

The youngster may not be strong enough to fight for her fish.
Những con non dù không đủ mạnh để tranh giành cá.

But other adults will.
Nhưng những con lớn lại khác.

The adult's power games might just help her.
Cuộc chơi quyền lực của những con lớn có thể giúp nó.

Now is her chance.
Giờ là cơ hội của nó.

EAGLE CAWS
ĐẠI BÀNG KÊU

The squabble rapidly escalates into a full-blown fight.
Cuộc tranh cãi nhanh chóng leo thang thành cuộc chiến toàn diện.

FRANTIC CHIRPING
RÍT ĐIÊN CUỒNG

This isn't about the fish any more.
Đó không phải vì những con cá nữa.

This is about one adult enforcing dominance over another.
Đó là một con lớn đang tìm cách thống trị con khác.

The reclaimed fish is enough to keep the juvenile alive
Giành lại được con cá là đủ nuôi sống kẻ vị thành niên

for at least a few more days.
trong ít nhất vài ngày tới.

But there's a long, hard winter ahead.
Nhưng còn cả một thời kỳ dài, đầy khó khăn của mùa đông phía trước.

Dawn in Africa's Kalahari Desert.
Bình minh trong sa mạc Kalahari, châu Phi.

In meerkat society,
Trong xã hội cầy vằn meerkat,

the success of the troop depends on decisions made by the leader.
sự thành công của đàn phụ thuộc vào vai trò của con đầu đàn.

Where to feed, where to sleep
Ăn, ngủ ở đâu

and how to deal with danger.
và làm cách nào đương đầu với nguy hiểm.

MEERKAT CHATTERS
MEERKAT KÊU

No individual can hope to climb the hierarchy
Không cá thể nào có thể hy vọng leo lên hệ thống phân cấp

unless it accumulates knowledge.
mà không tích lũy đủ kiến thức.

MEERKAT CHATTERS
MEERKAT KÊU

MEERKAT CHATTERS
MEERKAT KÊU

As the others wake up and emerge,
Khi những con khác thức dậy và ra khỏi hang,

this young meerkat is already up and on his way to his lookout post.
Con meerkat trẻ này đã sẵn sàng và đang tiến tới vị trí canh gác của mình.

Being on watch is an excellent time
Trở thành người canh gác là một giai đoạn tuyệt vời

to learn about the complexity of the troop's world.
để tìm hiểu sự phức tạp trong xã hội của đàn.

Where they forage...
Nơi đàn kiếm ăn...

...and who is friends with who.
..và nên kết bạn với ai.

MEERKATS CHATTER
MEERKAT KÊU

But it's important not to lose concentration.
Nhưng điều quan trọng là không được sơ ý.

A quick scramble back into position before anybody notices.
Vội vàng trở lại vị trí trước khi có bất cứ ai để ý.

Scanning the skies is a lookout's most important task,
Giám sát bầu trời là công việc quan trọng nhất với lính gác,

because the troop is vulnerable to aerial attack by birds of prey.
vì đàn rất dễ tổn thương do những cuộc không kích của chim săn mồi.

BIRDS CHATTER
CHIM KÊU

Youngsters quickly learn that weaverbirds are no danger.
Những con trẻ nhanh chóng nhận ra chim thợ dệt (weaverbird) không đáng ngại.

The more he watches, the more he learns,
Càng chịu khó quan sát, càng học hỏi được nhiều hơn,

and the easier it becomes to distinguish friend from foe.
và càng dễ phân biệt bạn và thù.

Or plain nuisance.
hay những phiền toái vô hại.

But there's only so much even a keen student can take in
Nhưng có quá nhiều thứ mà ngay cả một kẻ chăm chỉ cũng phải quan tâm

at one sitting, especially on an empty stomach.
khi ngồi một chỗ, nhất là với cái dạ dày trống rỗng.

So, this watcher abandons his post and heads off to feed.
Vì vậy, kẻ canh gác này rời bỏ vị trí và quay ra kiếm ăn.

MEERKAT SCREECH ES
MEERKAT KÊU

A cobra.
Một con rắn hổ mang.

There is no greater test for a young meerkat
Không thử nghiệm nào lớn hơn với một con Meerkat trẻ

than how it deals with danger like this face to face.
là đối phó trực diện với mối nguy hiểm như thế này.

In the next few minutes, he's going to get the most important
Vài phút tới, nó sẽ nhận được bài học quan trọng nhất

lesson of his young life.
trong cuộc đời non trẻ của mình.

BIRDS CRY
CHIM KÊU

For kangaroos,
Với loài chuột túi,

the greatest challenges come from within their own society.
những thách thức lớn nhất lại từ bên trong xã hội của chúng.

For a male, there's only really one key lesson to learn in his life.
Với một con đực, chỉ có một bài học duy nhất thực sự quan trọng để học trong đời.

To get to the top, he must become a fighter.
Để trở thành kẻ dẫn đầu, nó phải trở thành một chiến binh.

The battles are so brutal that males need years of training to prepare.
Những trận chiến rất khốc liệt mà những con đực mất hàng năm luyện tập để chuẩn bị.

The effort is worth it,
Nỗ lực rất đáng giá,

because a champion fighter wins privileged access to the females.
vì một chiến binh vô địch sẽ giành quyền tiếp cận những con cái.

This meadow is a boot camp for aspiring boxers.
Vùng đồng cỏ này là một đầu trường cho những võ sĩ tham vọng.

Training starts as soon as a youngster is out of the pouch.
Việc luyện tập khởi đầu ngay khi một con non rời khỏi túi.

Its mother is a handy opponent for a young joey learning the basics.
Mẹ nó là một đối thủ thích hợp để một con non học những thứ cơ bản.

But he's soon off in search of more sparring partners.
Nhưng nó sớm bỏ đi tìm của những đối tác ngang sức hơn.

The other grown-ups are not so tolerant of this lightweight.
Những kẻ trưởng thành khác không chấp kẻ nhẹ cân này.

This male alone rules the meadow.
Con đực này thống lĩnh đồng cỏ.

He stands eight feet tall,
Nó đứng cao tới 2,4m,

his muscles hardened by years of sparring.
cơ bắp săn chắc do nhiều năm đấm đá.

Today, a challenger for his title has come forward.
Hôm nay, một kẻ thách thức vị trí của nó tuyên chiến.

Full-blown fights are so dangerous, they're not entered into lightly.
Những cuộc đấu toàn diện rất nguy hiểm, chúng không hề khách sáo.

But when two males square up, it's time to clear the arena.
Khi hai con đực sẵn sáng đánh nhau, đó là thời điểm đấu trường nháo nhác.

Anything goes in these power struggles.
Mọi thức đều có thể xảy ra trong những cuộc đấu quyền lực này.

Eye gouging is entirely within the rules.
Chọc mắt hoàn toàn hợp lệ.

So is kicking below the belt.
cũng như đá dưới thắt lưng.

The dominant male's skill is already telling.
Kỹ năng của con đực thống trị đang được thể hiện.

The stakes are high.
Nguy cơ rất cao.

They risk broken bones and internal injuries.
Chúng có nguy cơ gãy xương và nội thương.

Suddenly...
Đột nhiên ...

...it's all over.
..tất cả kết thúc.

The champion has beaten off the challenger, at least for now.
Nhà vô địch đã chiến thắng kẻ thách thức, ít nhất là vào lúc này.

Only a few of the youngsters looking on will ever reach the top.
Chỉ một vài trong số những con non có tham vọng mới đạt tới đỉnh cao.

And they've just seen exactly what it takes to get there.
Và chúng phải biết chính xác những gì cần làm để đạt được điều đó.

This young meerkat is facing a much more immediate and pressing test.
Con meerkat trẻ này đang đối mặt với một bài kiểm tra sát nút.

Nothing can really prepare a youngster for such a moment.
Không ai có thể chuẩn bị cho con non một thời khắc như vậy.

Should he attack or run?
Nó nên tấn công hay bỏ chạy?

COBRA HISSES AND MEERKAT GROWLS
HỔ MANG RÍT VÀ MEEKAT GẦM GỪ

For the good of the troop, there is only one right choice.
Vì lợi ích của đàn, chỉ có một lựa chọn đúng đắn.

He sounds the alarm to summon help.
Nó lên tiếng báo động nhằm kêu gọi trợ giúp.

MEERKAT SCREECH ES FRANTICALLY
MEERKAT RÍT ĐIÊN CUỒNG

The rest of the clan, some 20 strong, rush to the scene.
Khoảng 20 con khỏe mạnh trong đàn vội vã lao tới hiện trường.

MEERKATS BARK AND SCREECH
MEERKAT SỦA VÀ RÍT

COBRA HISSES
HỔ MANG RÍT

MEERKAT GROWLS
MEEKAT GẦM GỪ

Once these reinforcements arrive,
Khi quân tiếp viện tới nơi,

the confrontation becomes completely one-sided.
cuộc đối đầu trở nên chênh lệch.

MEERKATS GROWL
MEEKAT GẦM GỪ

MEERKATS GROWL AND BARK
MEERKAT GẦM GỪ VÀ SỦA

COBRA HISSES
HỔ MANG RÍT

The cobra is fast,
Hổ mang rất nhanh nhẹn,

but meerkats are faster.
nhưng đàm meerkat còn nhanh hơn.

MEERKATS GROWL AND BARK
MEERKAT GẦM GỪ VÀ SỦA

COBRA HISSES
HỔ MANG RÍT

A clash like this is not as dangerous as it might appear.
Một cuộc đụng độ như vậy thường không nguy hiểm như vẻ ngoài.

COBRA HISSES
HỔ MANG RÍT

MEERKATS BARK
MEERKAT SỦA

The cobra is on the defensive,
Hổ mang ở thế phòng thủ,

and is now simply trying to get away from the baying hordes.
và giờ chỉ đơn giản là cố tim cách tránh xa cái đám đang sủa nhặng xị.

The situation quickly turns into an open-air lesson, as the adults
Hoàn cảnh nhanh chóng thay đổi thành một bài học ngoài trời, khi những con lớn

show the youngsters how to deal with a snake.
trình diễn cho những con non cách đối phó với một con rắn.

Danger averted,
Nguy hiểm được ngăn chặn,

the older meerkats drift away to resume feeding.
những con meerkat lớn hơn quay lại việc kiếm ăn.

Meeting a cobra for the first time is a valuable lesson,
Lần đầu chạm trán hổ mang là một bài học giá trị,

which leaves a young meerkat a good deal wiser!
khiến một con meerkat trẻ trở nên khôn ngoan hơn!

MEERKAT CHIRPS
MEERKAT KÊU

In Senegal, it's been several weeks since the young chimp made
Tại Senegal, đã vài tuần từ khi con tinh tinh trẻ

his disastrous attempt to break into the elite group of dominant males.
có nỗ lực tồi tệ nhằm thâm nhập nhóm những con đực thống trị.

He's still at the bottom of the hierarchy, and alone.
Nó vẫn cô độc và ở dưới đáy hệ thống phân cấp.

He uses a stick to winkle out a few termites for his lunch.
Nó dùng một cái que móc những con mối cho bữa trưa.

While he feeds, he's being watched.
Trong khi kiếm ăn, nó đang bị theo dõi.

It's another subordinate male, larger and a few years older.
Đó là một con đực cấp thấp khác, hơn nó một vài tuổi.

He doesn't appear threatening or aggressive.
Nó không có vẻ đe dọa hay hung dữ.

This male seems keen for the youngster to follow him.
Con đực này dường như muốn con tinh tinh trẻ đi theo mình.

The older chimp leads the way up into the canopy.
Con tinh tinh lớn hơn leo lên cao trên tán rừng.

The youngster hesitates.
Con trẻ hơn ngập ngừng.

Perhaps his last encounter with older chimps is still
Có lẽ vụ đụng đội cuối cùng với lũ tinh tinh lớn

fresh in his memory.
vẫn còn ám ảnh tâm trí nó.

Does he follow or turn his back on what may be an opportunity?
Nó sẽ đi theo hay quay lưng lại thứ có vẻ là một cơ hội?

Finally, he climbs up towards the older chimp.
Cuối cùng, nó trèo lên theo con tinh tinh lớn tuổi.

One false move could lead to another beating.
Một bước sai lầm có thể dẫn tới một trận đòn nữa.

He makes an appeasing smile.
Nó nở nụ cười thân thiện.

It seems to be accepted.
Nó dường như được chấp nhận.

Emboldened, he takes a big risk and moves closer
Được khuyến khích, nó mạo hiểm tiến gần hơn

and reaches out to the older male.
và tới chỗ con đực lớn tuổi.

His instinct was right.
Bản năng của nó đã đúng.

Grooming is a sign of acceptance and trust.
Chải chuốt là một dấu hiệu chấp thuận và tin tưởng.

The youngster has made a friend and perhaps gained a mentor.
Con tinh tinh trẻ đã có một người bạn và có lẽ là một người đỡ đầu.

Now he has someone he can learn from, someone to look out for him.
Giờ nó đã có người chỉ bảo một người quan tâm tới nó.

With this new-found partnership, the orphaned youngster has taken
Với quan hệ đối tác mới này, con tinh tinh trẻ mồ côi

that crucial step onto the social ladder.
đã có bước tiến quan trọng trong nấc thang xã hội.

For the first time, he has some status within the troop.
Lần đầu tiên, nó có một vị trí trong đàn.

It will change his life.
Điều này sẽ thay đổi đời sống của nó.

Among Asian archerfish, it's the biggest that gets the most food.
Trong đàn cá phun nước châu Á (archerfish) kẻ lớn nhất sẽ kiếm được nhiều thức ăn nhất.

And they have an extraordinary method of catching prey.
Và chúng có cách bắt mồi rất phi thường.

They fire a powerful jet of water at their target.
Chúng phun một luồng nước mạnh vào mục tiêu.

The best shooters will grow quickest.
Những kẻ phun tốt nhất sẽ phát triển nhanh nhất.

With food scarce,
Khi thức ăn khan hiếm,

there's a race among small fish to master the water-jet technique.
có một cuộc đua giữa những con cá nhỏ để nắm vững kỹ năng phun nước.

But it's difficult to perfect.
Nhưng rất khó hoàn thiện.

A fish must adjust its jet based on the prey's size and distance,
Một con cá phải điều chỉnh luồng nước theo kích thước và khoảng cách tới con mồi,

and then compensate for the way light bends as it passes
và phải biết trừ hao độ lệch ánh sáng khi truyền

through the water surface.
qua bề mặt nước.

Getting it right can take hundreds of attempts.
Để thực hiện đúng có thể phải luyện tập hàng trăm lần.

But there is a way to shortcut the learning process.
Nhưng có một cách học ngắn hơn.

A youngster can seek out a larger archerfish.
Một con non có thể tìm một con lớn hơn.

It'll stick close to the sharpshooter, spending its days
Theo sát kẻ thiện xạ trong vài ngày

studying the master's technique.
nghiên cứu kỹ thuật của sư phụ.

When they part company,
Khi chúng chia tay,

the young fish will resume his search for food.
con cá trẻ tiếp tục trở lại công việc tìm kiếm thức ăn.

Somehow, in a way not yet understood,
Bằng cách nào đó chưa rõ,

a young fish can imitate the adult's aiming and firing technique
một con cá trẻ có thể bắt chước kỹ năng phun và ngắm mục tiêu của con lớn

and shortcut the need to practise.
và áp dụng ngay vào thực tế.

Unfortunately, becoming a sharpshooter is only half the story.
Thật không may, trở thành thiện xạ mới chỉ là một nửa thành công.

There's another reason why big fish get the lion's share.
Có một lý do nữa khiến lũ cá lớn nhận được phần ăn lớn nhất.

They're bullies.
Chúng là những kẻ tranh ăn.

But, armed with this newfound skill,
Tuy nhiên, được trang bị kỹ năng mới học này,

a young fish's future will be brighter.
tương lai một con cá trẻ sẽ sáng sủa hơn.

THUNDER RUMBLES
SẤM RỀN

In Arizona, a desert storm triggers a ruthless campaign for dominance.
Tại Arizona, một cơn bão sa mạc kích hoạt một chiến dịch thống trị tàn khốc.

A honey ant queen digs into the sand
Một con kiến mật chúa (honey ant) đào xuống mặt cát

before the sun bakes it hard again.
trước khi mặt trời khiến nó cứng lại.

She needs to make a nest, but she can't manage to do that alone.
Nó cần làm tổ, nhưng không thể tự làm một mình.

Another queen appears,
Một con kiến chúa khác xuất hiện,

and in a rare example of cooperation,
và trong một ví dụ hợp tác hiếm hoi,

they start digging together.
chúng bắt đầu cùng nhau đào tổ.

A third queen.
Một con kiến chúa thứ ba.

Soon, a number of royals are working together,
Rất nhanh sau đó, nhiều kiến chúa hợp tác cùng nhau,

but such harmony will be short-lived.
nhưng sự hòa hợp như vậy rất ngắn ngủi.

When the nest is ready, they seal themselves in.
Khi tổ hoàn thành, chúng ẩn mình bên trong.

None of the queens will ever see sunlight again.
Không ai trong số chúng còn thấy lại ánh mặt trời một lần nữa.

This bunker is a nursery.
Căn hầm này là một khu sinh sản.

Each queen begins to lay hundreds of tiny eggs, no bigger than a pinhead.
Mỗi kiến chúa đẻ hàng trăm quả trứng nhỏ, không lớn hơn đầu kim.

In a matter of weeks, the first cycle is complete.
Trong vài tuần, chu kỳ sinh sản đầu tiên hoàn tất.

Tiny, pale workers emerge from the cocoons.
Những con kiến thợ nhỏ bé thoát khỏi kén.

Their arrival signals the end of all regal cooperation.
Xự xuất hiện của chúng báo hiệu giai đoạn hợp tác vàng son kết thúc.

This colony can only have one ruler.
Lãnh địa này chỉ có thể do do một kẻ cai trị.

After helping create this army of workers,
Sau khi giúp tạo dựng đội quân kiến thợ này,

the queens have served their purpose
những con kiến chúa đã đạt mục đích của chúng

and they are now expendable.
và giờ chúng có thể hi sinh.

And it's the workers that do the dirty work.
Và đám kiến thợ tiến hành công việc nhơ bẩn.

The queens are captured,
Con kiến chúa này bị bắt giữ,

stretched and dismembered.
xé xác và phanh thây.

It's a brutal assassination.
Đó là một vụ ám sát tàn bạo.

But one queen remains unharmed
Nhưng một con kiến chúa vẫn không hề hấn gì

whilst the purge continues around her,
trong khi những vụ thanh trừng tiếp tục diễn ra quanh nó,

until all competition is eliminated.
cho tới khi mọi đối thủ cạnh tranh bị tiêu diệt.

The royal carcasses don't go to waste.
Xác kiến chúa không hề bị bỏ phí.

The workers feed them to the larvae.
Kiến thợ dùng làm thức ăn cho ấu trùng.

Now one queen reigns supreme
Giờ chỉ còn một con kiến chúa tối cao

and the army of workers answer only to her.
và đội quân kiến thợ chỉ tuân theo nó.

She has manoeuvred her way to power.
Nó đã đạt được quyền lực.

Now she will set about establishing an empire.
Giờ nó sẽ thiết lập một đế chế.

THUNDER RUMBLES
SẤM RỀN

In Senegal, the wet season has arrived.
Tại Senegal, mùa mưa đã tới.

The chimps' home is transformed.
Nơi cư trú của tinh tinh đã biến đổi.

The young male and his new friend have become constant companions.
Con đực trẻ và người bạn mới đã trở thành bạn đồng hành khăng khít.

The chimps have been starved of protein
Những con tinh tinh rất thiếu đạm

during the long, dry season and are now desperate for meat.
trong mùa khô kéo dài và giờ chúng rất thèm thịt.

The young chimp's mentor knows where to look for it.
Kẻ cố vấn của con tinh tinh trẻ biết nơi có thể tìm ra thịt.

There may be something hiding deep inside this hollow tree trunk.
Có một thứ gì đó trốn sâu bên trong thân cây rỗng.

And the older chimp has a remarkable skill that enables him to find out.
Con tinh tinh lớn hơn có kỹ năng đặc biệt giúp nó lấy ra.

Stripping the twigs off a branch,
Bẻ một nhánh cây,

he fashions it into what looks like a spear.
nó tạo thành một thứ giống như một mũi giáo.

He then does something that takes hunting with tools to a new level,
Sau đó, nó làm điều khiến việc săn mồi bằng công cụ trở thành một cấp độ mới,

as he probes the hollow trunk.
khi thăm dò thân cây rỗng.

He checks the point for any signs of blood,
Nó quan sát đầu nhọn kiểm tra vết máu,

then tries again.
sau đó cố thử lại một lần nữa.

He flushes out a small mammal - a galago -
Nó cố lùa một loài có vú nhỏ Một con vượn đêm nhỏ (galago)

and quickly despatches it.
và nhanh chóng tóm được nó.

This is the first real meat he's had for several months
Đây thực sự là bữa thịt đầu tiên của nó suốt vài tháng qua

but his success will test
nhưng thành công của nó sẽ thử thách

the growing friendship between the two males.
tình bằng hữu đang gia tăng giữa hai con đực.

Being willing to share meat
Việc sẵn sàng chia sẻ thịt

reflects the strength of the bond between individual chimps.
phản ánh sức mạnh gắn bó giữa các cá thể tinh tinh.

He hands a morsel to the younger male.
Nó đưa một miếng nhỏ cho con đực trẻ.

With this decision, the older chimp has sealed an alliance
Bằng hành động này, con tinh tinh lớn đã xác nhận một liên minh

that one day may make them strong enough
để một ngày nào đó có thể khiến chúng đủ mạnh

to challenge the troop's dominant males.
thách thức những con đực thống trị của đàn.

This growing partnership has not gone unnoticed
Sự hợp tác phát triển này đã không qua mặt

by some of the other chimps.
một số những con tinh tinh khác.

The young male's status in the troop is most definitely on the rise.
Vị trí con đực trẻ trong đàn chắc chắn đang gia tăng.

In the Arizona desert, the honey ant queen has been busy.
Tại sa mạc Arizona, kiến mật chúa đang bận rộn.

In her underground kingdom,
Trong vương quốc dưới lòng đất của nó,

this queen now commands thousands of workers.
Con kiến chúa này điều khiển hàng ngàn kiến thợ.

They can carve out a huge network of interlinked tunnels and chambers
Chúng có thể đào một mạng lưới đường hầm khổng lồ liên kết với nhau và các khoang

that may extend to a depth of nine feet.
có thể mở rộng tới độ sâu gần 3m.

Some of her subjects have become living storage barrels
Một số thần dân của nó đã trở thành những thùng lưu trữ sống

with their bodies grossly distorted as they're filled with honey,
với cơ thể căng phồng khi ních đầy mật,

fuel for her growing army.
nhiên liệu để kiến chúa phát triển quân đội.

In the quest for total domination, an army of workers
Với vai trò chuyên xâm lấn, một đội quân kiến thợ

is constantly on the offensive, eliminating any competition.
liên tục tấn công, loại trừ mọi đối thủ cạnh tranh.

They especially target rival honey ant colonies.
Chúng đặc biệt nhắm tới những tổ kiến mật đối thủ.

Underground in one chamber,
Dưới lòng đất trong một khoang,

the queen has been carefully nurturing a very special brood.
kiến chúa cẩn thận nuôi dưỡng một lứa rất đặc biệt.

Hundreds of winged sons and daughters
Hàng trăm con kiến cánh đực và cái

all carrying her genes and all waiting for the right moment.
tất cả mang gen của nó và tất cả đang chờ đợi thời điểm thích hợp.

On a warm, still evening, they march to the surface,
Vào một buổi tối ấm áp, chúng diễu hành lên mặt đất,

to a specially prepared launch pad
tới một khu vực xuất phát đặc biệt đã chuẩn bị trước

from where they will take flight.
từ đó chúng sẽ bay lên.

They mate on the wing, then the females spread out
Chúng giao phối trên không, sau đó những con cái tản ra

across the desert, each carrying their queen's bloodline.
khắp sa mạc, mỗi con mang theo dòng máu kiến chúa.

Many perish...
Nhiều con bị chết...

...but each that succeeds in establishing her own colony
..nhưng mỗi kẻ thiết lập thành công lãnh địa riêng mình

is spreading their queen's power further across this land.
là sự mở rộng quyền lực của kiến chúa tới khắp vùng đất này.

In an individual's climb towards power and privilege,
Trong số cá thể vươn tới sức mạnh và đặc quyền,

there comes a point
có một thời điểm

when the ultimate rewards are finally within reach.
khi những phần thưởng cao quý cuối cùng đã trong tầm tay.

It's the time to find out
Đó là lúc để tìm hiểu

if you really have what it takes to make the last step.
liệu bạn đã thực sự chuẩn bị đầy đủ để thực hiện bước cuối cùng.

It's winter in Montana.
Giờ đang là mùa đông ở Montana.

Mature male sharp-tailed grouse are getting in some pre-season training.
Những con gà gô lửa đực trưởng thành đang luyện tập.

Here, on their traditional display grounds
Tại bãi trình diễn truyền thống này

they're practising their courtship dancing
chúng đang thực hành vũ điệu tán tỉnh

and staking a claim to the best spots
và nỗ lực thể hiện những lợi điểm tốt nhất

on what will become their stage.
ở nơi sẽ trở thành sân khấu của chúng.

But the real show begins with the arrival of spring.
Những chương trình chỉ thực sự bắt đầu khi mùa xuân tới.

The females are looking for the perfect partner,
Những con cái đang tìm kiếm bạn tình hoàn hảo,

choosing those males who are not just good dancers
lựa chọn những con đực không chỉ có khả năng vũ công tốt

but who can fight for and hold the best spots on the dance floor.
mà có thể chiến đấu và duy trì vị trí tốt nhất trên sàn nhảy.

This young male is big enough to enter the contest
Con đực này đủ trưởng thành để lần đầu tiên

for the first time.
tham dự cuộc thi.

There is only one way to find out
Chỉ có một cách để biết

whether he's got what it takes.
nó có những những khả năng nào.

GROUSE CALLS
GÀ GÔ KÊU

He must go out there and dance.
Nó phải ra sân và trình diễn.

But his debut performance appears to have stopped the show.
Nhưng vũ điệu lần đầu tiên của nó dường như vào lúc chương trình đã chấm dứt.

In fact, none of the others have noticed him at all.
Thực tế, chẳng ai chú ý tới nó cả.

They've spotted approaching danger.
Chúng vừa phát hiện có nguy hiểm cận kề.

A short-eared owl.
Một con cú tai ngắn (short-eared owl).

BIRD CALLS OUT
CHIM KÊU

When the threat has passed, they can all pick up where they left off.
Khi mối đe dọa qua đi, chúng lại tiếp tục trình diễn.

But this youngster has now strayed into another male's space.
Nhưng giờ con chim trẻ này đã lạc vào không gian của con đực khác.

He's about to find out whether he really has what it takes.
Nó sắp biết phải chăng nó thực sự có điều nó cần.

It's a close-run thing, but the younger male is finally driven away.
Khá cân sức, nhưng rốt cuộc con đực trẻ cũng bị tống khứ.

If he is ever to claim one of the top spots and attract a female,
Để giành được một trong số những vị trí hàng đầu và thu hút một con cái,

he will have to fight again and again
nó sẽ phải chiến đấu liên tục

until he is victorious.
cho tới khi chiến thắng.

The young chimp has already learnt the dangers
Con tinh tinh trẻ đã hiểu rõ những mối nguy hiểm

of having to fight for power,
khi đấu tranh giành quyền lực,

and has discovered that there may be a subtler path to privilege.
và phát hiện rằng có một con đường tinh vi hơn để có đặc quyền.

He's back with the nursery group,
Nó quay lại với nhóm tinh tinh trẻ,

but his attitude is now very different.
nhưng thái độ của nó giờ rất khác.

Playing with youngsters is not a backward step for him.
Chơi với những con tinh tinh trẻ hơn không phải là một bước lùi.

On the contrary, this is part of a plan.
Ngược lại, đó là một phần kế hoạch.

Because where there are babies, there are mother chimps.
Vì nơi có tinh tinh con, luôn có tinh tinh mẹ.

And they're now starting to take notice of him for the first time.
Và giờ chúng đã lần đầu để mắt tới nó.

With his growing status within the troop, he's becoming
Với vị trí ngày càng tăng trong đàn, nó đang trở thành

an attractive proposition...
một kẻ gạ gẫm hấp dẫn ...

And that will one day prove critical
Và một ngày nào đó nó sẽ chứng tỏ tầm quan trọng

because in nature, the ultimate expression of power is to win a mate
bởi vì trong tự nhiên, biểu hiện tối cao của quyền lực là giành được bạn tình

and so have the chance to leave a legacy in the form of offspring.
và qua đó có cơ hội để lại di sản dưới hình thức con non.

That is the next challenge to be faced in Life Story.
Đó là thử thách phải đối mặt tiếp theo trong Life Story.

COCKEREL CROWS
GÀ TRỐNG GÁY

Senegal, West Africa.
Senegal, Tây Phi.

The Life Story team are setting out to film
Nhóm làm phim Life Story lên đường để ghi hình

a unique hunting behaviour in chimpanzees.
một hành vi săn mồi độc đáo ở tinh tinh.

For director Emma Napper,
Với giám đốc Emma Napper,

the chance to meet these chimps has been a long time coming.
cơ hội gặp đàn tinh tinh này được mong đợi từ rất lâu.

SHE WHISPERS: We first heard about this about nine months ago.
THÌ THẦM: lần đầu chúng tôi nghe về chúng là khoảng 9 tháng trước.

So I know the chimps' names, I've seen little videos of them,
Vì vậy, tôi biết tên những con tinh tinh, Tôi từng xem đoạn video ngắn về chúng,

I've seen pictures of them.
Tôi đã thấy hình ảnh chúng.

I've just now got to wait until it's light
Giờ tôi chỉ cần đợi tới khi trời sáng

and I'll be able to see them. It's really...
là có thể thấy chúng. Thực sự là...

I can hear them in the trees. It's really cool.
Tôi có thể nghe thấy chúng trong rừng. Thật tuyệt.

Field researcher Michel Sadiakhou
Nhà nghiên cứu thực địa Michel Sadiakhou

has been tracking the chimps for the last four years.
từng theo dõi tinh tinh trong suốt bốn năm qua.

CHIMPS HOWL AND SQUEAL
TINH TINH HÚ VÀ LA HÉT

Oh, my God. They're so loud!
Ôi, Chúa ơi. Chúng kêu to quá!

But for Emma and cameraman Richard Jones,
Nhưng với Emma và nhà quay phim Richard Jones,

this is the first time they've been so close to wild chimpanzees.
đây là lần đầu tiên họ tiếp cận rất gần loài tinh tinh hoang dã.

These first encounters can be risky.
Lần chạm trán đầu tiên này có thể có rủi ro.

Humans and chimps are so closely related
Người và tinh tinh có họ hàng gần

that the crew could introduce disease into the troop.
nên nhóm có thể truyền bệnh cho đàn tinh tinh.

There's a group about ten metres away from us
Có một nhóm cách chúng ta khoảng 10 m

in the tree, which is why we've got to wear the facemasks.
trong đám cây, đó là lý do chúng tôi phải đeo khẩu trang.

CHIMPS HOWL
TINH TINH HÚ

There are 30 chimps in the troop.
Có 30 con tinh tinh trong đàn.

What? Joff.
Con nào vậy? Joff.

That's Joff? OK.
Đó là Joff à? Đúng vậy.

And Dawson. Dawson.
Và Dawson. Dawson.

Michel can not only recognise and name them,
Michel không chỉ nhận dạng và đặt tên cho chúng,

but he knows their histories and social status too.
anh còn biết lai lịch và tình trạng xã hội của chúng nữa.

Making sense of this chaotic family
Thận thiện với đám hỗn loạn này

is going to be key to the success of the shoot.
là chìa khóa để ghi hình thành công.

And that means winning the troop's trust.
Và điều đó nghĩa là phải giành được sự tin tưởng của đàn.

Researcher Jill Pruetz has been studying the troop for ten years.
Nhà nghiên cứu Jill Pruetz đã nghiên cứu đàn suối 10 năm qua.

And she knows that the key to earning their trust
Và anh biết rằng chìa khóa để chiếm được lòng tin của chúng

is adopting the right etiquette.
là áp dụng những hành xử phù hợp.

It's not like with gorillas either, where you can't
Khác với khỉ đột, khi mà anh không nên

look them in the eye or anything like that. Oh, really?
nhìn vào mắt chúng hoặc làm điều tương tự Oh, vậy sao?

It's basically the same way you would look at a person.
Về cơ bản giống như anh quan sát một người.

If you look too hard at a person, it's going to be rude.
Nếu anh nhìn chằm chằm một ai đó, điều đó là thô lỗ.

The same with the chimps.
Với tinh tinh cũng vậy.

Over the next few weeks,
Trong vài tuần tới,

the crew has to track the troop all over the forest.
nhóm phải lần theo đàn tinh tinh tới mọi nơi trong rừng.

This means gruelling 18-hour days
Điều đó có nghĩa là 18 giờ vất vả mỗi ngày

in temperatures above 40 degrees centigrade.
ở nhiệt độ trên 40 độ C.

The chimps are a volatile bunch, always squabbling among themselves.
Những con tinh tinh là một nhóm cáu bẳn, luôn cãi lộn với nhau.

CHIMP SQUEALS
TINH TINH LA HÉT

Emma starts to pick out some of the characters.
Emma bắt đầu lựa chọn một số nhân vật.

Looks like a lot of teenage boys I used to know,
Tôi được biết, dường như có rất nhiều tinh tinh trẻ

and they act like them too.
và chúng hành động đúng như vậy.

A young male called Dawson
Một con tinh tinh trẻ tên là Dawson

particularly catches the crew's attention.
đặc biệt thu hút sự chú ý của nhóm.

We decided to follow Dawson
Chúng tôi quyết định đi theo Dawson

because he's at an interesting point in his life because he is
vì nó có một điểm thú vị trong đời sống của mình

junior amongst the males here.
nó trẻ hơn trong số những con đực ở đây.

So he's really trying to fight
Nên nó thực sự phải nỗ lực đấu tranh

to get the respect of the other males and to climb the hierarchy.
để được những con đực khác để ý và leo lên hệ thống phân cấp.

By concentrating on Dawson,
Nhờ tập trung vào Dawson,

the crew may be able to film a much richer story than they had expected.
nhóm có thể ghi hình nhiều hơn dự kiến ban đầu.

It's the low-ranking chimps like Dawson that use spears to hunt.
Chẳng hạn những con tinh tinh cấp thấp như Dawson dùng giáo săn mồi.

It's such an unusual behaviour that many researchers
Một hành vi bất thường như vậy khiến nhiều nhà nghiên cứu

couldn't believe it was true when Jill first reported it.
không tin đó là sự thật khi Jill lần đầu tiên thông báo.

Capturing it on film would be a real coup for the team.
Ghi hình chúng thực sự là một thách thức với nhóm.

The crew have spent nearly 300 hours in the forest
Nhóm phải dành gần 300 giờ trong rừng

and covered hundreds of miles,
và di chuyển hàng trăm dặm,

before the more dominant chimps accept them.
tới khi những con tinh tinh đầu đàn chấp nhận họ.

But to gain the acceptance of the shyer chimps will take more time,
Nhưng để đạt được sự chấp nhận của những con tinh tinh nhút nhát cần nhiều thời gian hơn,

and Emma is starting to get to grips with the family.
và Emma đang bắt đầu nỗ lực tìm hiểu đàn.

When we first came here, Michel was saying, "Dumbo,
Khi lần đầu chúng tôi tới đây, Michel đã nói, "Dumbo,

"that's the one with the big ears,
"là một con có tai lớn,

"David, that's the one that's really black."
"David là con rất đen."

And you're sitting there thinking,
Và bạn lập tức nghĩ,

"Oh, the black chimp with the big ears?
"Oh, tinh tinh đen và tai lớn sao?

"Well, they've all got big ears, they're all black."
"Chẳng phải tất cả chúng tai đều lớn, tất cả chúng đều màu đen. "

But a couple of weeks later it's different.
Tuy nhiên vài tuần sau đó mọi chuyển khác hẳn.

You can see really see the differences.
Bạn có thể thực sự nhận ra sự khác biệt.

They act different, they look different.
Chúng hành động khác nhau, có cách nhìn khác nhau.

It's just a matter of getting to know them.
Đó chỉ là một vấn đề để nhận diện chúng.

Finally, Dawson walks directly towards the crew.
Cuối cùng, Dawson tiến thẳng tới nhóm.

A sign of trust at last.
Một dấu hiệu của sự tin tưởng.

They're able to film the critical moment
Họ có thể ghi hình thời khắc quan trọng

when he makes friends with a chimp called Lupin.
khi nó làm thân với một con tinh tinh tên là Lupin.

This friendship will bring about a change of fortune for Dawson
Tình bạn này sẽ mang lại một sự thay đổi vận may cho Dawson

and for the film crew too.
và cho cả nhóm làm phim.

THUNDER RUMBLES
SẤM RỀN

After six long weeks in the bush, there's a change in the weather.
Sau 6 tuần dài trong rừng cây bụi, thời tiết có sự thay đổi.

It's what the crew have been waiting for.
Đó là điều nhóm mong đợi.

MICHEL LAUGHS
MICHEL CƯỜI

The only times Michel has ever seen spear hunting
Michel chỉ thấy chúng săn bằng giáo

is immediately after a downpour.
ngay sau một trận mưa như trút.

And rainstorms are rare in this forest.
Và mưa dông rất hiếm trong vùng rừng nhiệt đới này.

The chimps' mood changes with the weather.
Tâm trạng của tinh tinh thay đổi theo thời tiết.

Suddenly, they seem more serious and focused.
Đột nhiên, chúng dường như nghiêm trang và tập trung hơn.

It's a good sign.
Đó là một dấu hiệu tốt.

With the noise and the rain, it's hard to keep up,
Với tiếng ồn và mưa, rất khó theo kịp chúng,

but it's vital that the crew stick close to Dawson.
nhưng điều quan trọng là nhóm luôn bám sát Dawson.

As the rain subsides,
Khi mưa ngớt,

the chimps behave in a way the crew have not seen before.
những con tinh tinh hành xử theo cách nhóm chưa từng thấy trước đó.

The youngsters probe inside hollow trees with sticks.
Những con tinh tinh trẻ dùng gậy thăm dò bên trong thân cây rỗng.

Then suddenly Lupin starts to make a full-sized spear.
Sau đó, đột nhiên Lupin bắt đầu làm một cây giáo cỡ lớn.

Dawson watches from the sidelines.
Dawson quan sát trong vai trò học việc.

It's a remarkable moment.
Đó là một khoảnh khắc đặc biệt.

That's what we were hoping for,
Đó là điều chúng tôi từng hy vọng,

but it looks more deliberate than I could have ever imagined.
nhưng nó có vẻ cẩn thận hơn hơn tôi từng hình dung.

That's absolutely amazing.
Đó là điều rất tuyệt vời.

Being able to capture this behaviour
Ghi được hành vi này

is the result of a decade of study by Jill and her team,
là kết quả của một thập kỷ nghiên cứu của Jill và nhóm của cô,

and by the crew spending over 700 hours tracking the troop.
và nhóm làm phim phải dành hơn 700 giờ lần theo đàn.

Yet the hunt lasted just three minutes.
Và cuộc săn chỉ kéo dài ba phút.

It's hardly surprising only a handful of people
Hầu như không ngạc nhiên khi trước đó

have ever witnessed this before.
chỉ một số ít người được chứng kiến cảnh đó.

When I still see it, I get really excited, you know.
Khi được chứng kiến, Tôi thực sự thấy hào hứng.

I still... Like, that newness of it hasn't worn off, that's for sure.
Tôi vẫn còn...cản thấy cảm giác mới mẻ không hề mất, chắc chắn như vậy.

The Life Story team have filmed more than they ever hoped -
Nhóm làm phim Life Story đã ghi hình nhiều hơn điều họ từng hy vọng -

both the moving story of Dawson's climb to power
gồm cả câu chuyện cảm động về con đường tiến tới quyền lực của Dawson

and a remarkable new behaviour.
và một hành vi mới rất đặc biệt.

In the next stage of Life Story,
Phần tiếp theo trong loạt phim Life Story,

we will see animals attempt to win a mate.
chúng ta sẽ chứng kiến động vật nỗ lực giành được bạn tình.

There'll be glamour...
Chúng phải trở nên quyến rũ ...

...naked aggression...
...thô bạo

...remarkable dance moves...
những vũ điệu đặc biệt ...

...and extraordinary artistry.
..và nghệ thuật phi thường.

For a free Open University interactive poster

exploring animal life journeys, call...

Or follow the links to the Open University on our website.

Bạn đang ở chế độ luyện nghe

Hãy tập trung luyện nghe
bằng cách xem phim không phụ đề.

Khi gặp khó khăn hãy bấm dừng lại
hoặc phím tắt space trên bàn phím
để hiển thị đoạn hội thoại
không nghe được. Quá trình này sẽ giúp b nâng
cao kỹ năng nghe 1 cách nhanh chóng.

Chưa có tài khoản, click vào đây để đăng ký

Đăng ký qua cổng Google Đăng ký qua cổng Facebook

HOẶC TẠO TÀI KHOẢN TRỰC TIẾP

Hide

Error message here!

Error message here!

Quên mật khẩu? Nhập email của bạn vào ô dưới. Hệ thống sẽ gửi mật khẩu mới về email của bạn.

Error message here!

Trở lại đăng nhập

Đóng
giây

2,205 Học viên
BBC Life Story -Tập 4
Câu Chuyện Cuộc Sống

Tập

1 2 3 4
David Attenborough sẽ kể cho chúng ta biết về câu chuyện và những hành trình nguy hiểm suốt cuộc đời của thế giới động vật

Bình luận (7):

Bạn phải đăng nhập để thực hiện bình luận

Ẩn phụ đề
Bạn đang ở chế độ luyện nghe, Tập trung nghe và ấn pause để xem được đoạn phụ đề muốn kiểm tra