× Thông báo! Bạn phải đăng nhập mới có thể XEM được tập này
00:00
00:00
Our Universe is violent, deadly.
Vũ trụ rất hung dữ và chết chóc.

Cosmic bombs are everywhere.
Bom Vũ trụ có mặt khắp nơi.

And the most crazy, intense, violent explosions
Và những vụ nổ mãnh liệt, kinh hoàng nhất

you can imagine are happening out there.
mà bạn có thể tưởng tượng đang diễn ra ngoài kia.

The Sun spits flares millions of miles high.
Mặt trời phóng ra những ngọn lửa cao hàng triệu dặm.

Magnetic monsters rip worlds apart.
Những con quái vật từ tính Xé toạc những thế giới.

Galactic flamethrowers
Những súng phun lửa thiên hà

fire gamma rays halfway across the Universe.
bắn tia gama xa đến nửa đường kính vũ trụ.

It's like a cosmic blowtorch.
Giống như mỏ hàng vũ trụ

The energy of these things is unimaginable.
Năng lượng của những thứ này lớn không tưởng nổi.

Mega-flares light up the Universe.
Lửa bùng phát thắp sáng cả vũ trụ

They illuminate hidden secrets.
Chúng làm sáng tỏ những bí mật.

They're also a threat.
Chúng cũng là một mối đe dọa.

If you're in the line of sight, watch out.
Nếu bạn ở trên đường đi của nó. Hãy coi chừng!

Our planet is under attack
Hành tinh của chúng ta trong tầm tấn công

from colossal, cosmic firestorms.
của những cơn bão lửa Vũ trụ khổng lồ

Do these deadly mega-flares threaten life on Earth?
Vậy nó có đe dọa đến sự sống trên Trái đất?

An ordinary star field,
một chòm sao bình thường,

but home to one of the most extraordinary stars
nhưng là nơi của một trong những ngôi sao kỳ lạ nhất

in our galaxy.
trong thiên hà của chúng ta.

8.7 light-years from Earth, this is UV Ceti.
Đây là UV Ceti, cách Trái đất 8,7 năm ánh sáng.

This mysterious object
Vật thể bí ẩn này

can grow five times brighter in less than a minute.
có thể sáng lên gấp 5 lần trong chưa đầy 1 phút.

Any planet circling this star would be blasted by the heat,
bất cứ hành tinh nào bay quanh nó đều có thể bị hiểm họa do sức nóng,

quickly melting its frozen surface.
Bề mặt băng tuyết bị tan nhanh chóng.

Then, just seconds later, the sun dims.
rồi, chỉ vài giây sau, mặt trời tắt lịm.

The planet retreats into icy darkness.
Hành tinh trở lại tình trạng tối tăm băng giá.

But UV Ceti is about to go way further.
Nhưng UV Ceti sắp đi xa hơn

The star begins to brighten, but this time, it doesn't stop.
Ngôi sao bắt đầu sáng lên, Nhưng lần này nó sáng mãi không ngừng.

A runaway inferno, in just 20 seconds,
Một địa ngục được hình thành, chỉ trong vòng 20 giây,

it gets 75 times brighter than normal.
Nó sáng lên hơn bình thường gấp 75 lần.

UV Ceti has unleashed a mega-flare...
UV Ceti đã tạo nên một tia lửa bùng phát...

...an immense explosion of energy on the star's surface.
...Một vụ nổ năng lượng cực lớn trên bề mặt của ngôi sao.

If our Sun fired off a mega-flare like this...
Nếu mặt trời cũng phun lửa bùng phát như vậy..

...we'd be toast.
...thì chúng ta sẽ bị nướng cháy.

If you were standing on the surface of the Earth
Nếu bạn đang đứng trên mặt đất

and the Sun were to get 75 times brighter,
rồi mặt trời sáng lên gấp 75 lần,

even for only a minute or two,
chỉ trong một hoặc hai phút,

it would really probably be the last thing you'd ever see.
Thì mặt trời có thể là thứ cuối cùng bạn thấy.

The temperature on the Earth would rise up.
Nhiệt độ trên Trái đất sẽ tăng lên.

We'd have huge fires. It would just basically cook everything.
Xuất hiện những tia lửa khổng lồ, thiêu tụi hết mọi thứ.

Earth is a long way from UV Ceti.
Trái đất cách xa UV Ceti.

We're safe from that particular star.
Chúng ta an toàn khỏi ngôi sao đặc biệt đó.

But the more stars we study...
Nhưng chúng ta càng nghiêng cứu nhiều sao...

...the more flares we find.
...thì chúng ta càng thấy nhiều lửa.

They fire in all directions...
Lửa bắn ra tứ hướng...

...sometimes, directly at us.
...đôi khi, nó nhắm thẳng vào chúng ta.

The closer a star is to Earth, the greater the danger.
Ngôi sao càng gần Trái đất, thì mối nguy hiểm càng lớn.

And one star is way closer than all the others.
Và...có một ngôi sao gần hơn tất cả sao khác

Our Sun looks stable and calm.
Mặt trời, nó trông ổn định và êm đềm.

But behind the glare...
Nhưng phía sau ánh hào quang...

...the Sun is a monster.
...mặt trời là con quỷ dữ.

Solar observatories capture the violence.
Đài quan sát mặt trời ghi lại được những hình ảnh dữ dội.

Flares erupt across its surface...
Những tia lửa phun trào khắp bề mặt...

...gigantic explosions on an unimaginable scale.
...Những vụ nổ khổng lồ qui mô ngoài sức tưởng tượng.

One flare, one of the most energetic flares
Một tia lửa, một trong những tia năng lượng lớn nhất

on the surface of the Sun would be equivalent
trên bề mặt Mặt trời, có thể tương đương

to over 200 million hydrogen atomic bombs.
hơn 200 triệu quả bom nguyên tử hydro.

It's enough energy
Nó đủ năng lượng

to power the entire human race's energy consumption
cung cấp cho toàn bộ nhu cầu năng lượng của loài người

for something like 2 million years.
trong thời gian 2 triệu năm.

Each flare is as bright
Mỗi tia như vậy sáng bằng

as 400 billion trillion light bulbs.
4 trăm tỷ nghìn tỷ bóng đèn

But the visible light
Nhưng ánh sáng nhìn thấy được

is just a fraction of the energy it emits.
chỉ là một phần nhỏ năng lượng mà nó phát ra.

Radio waves...
Các loại sóng vô tuyến...

Infrared heat...
Nhiệt hồng ngoại...

Ultraviolet light...
Tia cực tím...

even X-rays...
thậm chí cả tia X...

...unleashed in every flare at incredible intensities.
...Phát ra trong mỗi tia mặt trời với những cường độ đáng kinh ngạc

These are the biggest explosions in the solar system...
Đây là những vụ nổ lớn nhất trong hệ mặt trời...

...yet the force behind them is simple...
...nhưng lực tác động đàng sau nó

...magnetism.
...chỉ đơn giản là từ trường.

The Sun has an immense magnetic field.
Mặt trời có từ trường cực lớn.

The energy stored in this field powers solar flares.
Năng lượng trong từ trường này tạo ra tia mặt trời

Vast loops of magnetic force push toward the surface.
Những vòng lớn từ tính đẩy lên bề mặt.

Huge magnetic arches rise out into space.
Những vòng hình cung từ tính phun ra không gian.

When two field lines cross,
Khi hai đường sức từ giao nhau,

it triggers a magnetic short circuit.
nó gây ra sự chạm mạch từ tính

This is a solar flare.
Đây là tia lửa mặt trời.

All the energy trapped in the magnetic field
Tất cả năng lượng bị giữ chặc trong từ trường

blasts out at 100 million degrees.
thổi tung ra ở 100 triệu độ.

It can hurl hot gas
Nó có thể phóng khí nóng

a billion miles out into space...
xa hàng tỷ dặm vào không gian..

...an eruption 10 million times more powerful than a volcano.
...Một vụ phun trào mạnh hơn 10 triệu lần so với núi lửa

Magnetism -- the same force that powers a simple compass
Từ trường -- Chính là lực tác động lên cái la bàn thông thường,

fuels the biggest explosions in the solar system.
cung cấp nhiên liệu cho các vụ nổ lớn nhất của hệ mặt trời.

Yet by cosmic standards, our Sun is puny.
Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn vũ trụ Mặt trời của chúng ta là nhỏ bé.

As we look out into space, we see even more active stars,
Khi chúng ta nhìn vào không gian, chúng ta thấy nhiều ngôi sao còn sáng hơn,

even more intense magnetism,
thậm chí từ trường còn lớn hơn nhiều,

and then things really start to get wild.
và đến khi những thứ này bắt đầu nổi cơn thịnh nộ.

There are stars and objects
Có nhiều ngôi sao và thiên thạch

in our galaxy and in other galaxies
Trong thiên hà chúng ta và những thiên hà khác

that produce flares of great intensity --
sản sinh ra những tia lửa cường độ khinh khủng --

so great, they would literally destroy all life on Earth
nó lớn đến mức, về lý thuyết có thể hủy diệt hết sự sống trên Trái đất

if they were nearby.
nếu chúng ở gần.

Outside our solar system,
Bên ngoài hệ mặt trời của chúng ta,

titanic explosions rock the cosmos
những vụ nổ vĩ đại rung chuyển cả vũ trụ

on a scale we can barely imagine.
ngoài sức tưởng tượng của chúng ta.

Far beyond the sun, we enter the realm of mega-flares.
Xa ra khỏi hệ mặt trời, chúng ta đi vào vùng lửa bùng phát.

Our Sun is violent.
Mặt trời của chúng ta dữ dội.

Flares explode with the force of billions of atomic bombs.
Những tia lửa bùng nổ với lực mạnh gấp hàng tỷ quả bom nguyên tử.

But travel out into the cosmos,
Nhưng đi sâu vào vũ trụ,

and the explosions get bigger.
thì những vụ nổ càng lớn hơn.

Other stars have flares so huge, they're planet killers.
Những ngôi sao khác có lửa rất lớn, chúng là sát thủ hành tinh.

EV Lacertae is 16.5 light-years from Earth.
EV Lacertae cách Trái đất 16.5 năm ánh sáng.

Every day, flares erupt on its surface.
lửa phun trên bề mặt hằng ngày.

But one mega-flare smashed every record.
Nhưng một tia bùng phát phá vở mọi kỷ lục.

The star blasted out 10,000 times more X-rays
Ngôi sao bắn ra những tia X gấp 10 ngàn lần

than the sun's most powerful flare.
tia lớn nhất trên mặt trời.

The ultraviolet light was so intense,
Ánh sáng cực tím cực kỳ mãnh liệt

the star turned blue.
ngôi sao chuyển thành màu xanh.

This stellar firestorm 100 trillion miles away
Bão lửa tinh tú này bắn xa hàng 100 triệu tỷ dặm

was visible from Earth with the naked eye.
có thể được nhìn thấy từ Trái đất bằng mắt thường

If our sun flared like this, we'd be incinerated.
Nếu mặt trời phóng lửa như thế, chúng ta sẽ bị thiêu cháy.

But EV Lacertae is a very different kind of star.
Nhưng EV Lacertae là một ngôi sao kiểu khác.

Compared to our sun, it is tiny.
So sánh với mặt trời, thì nó nhỏ tý.

This is a red dwarf.
Đây là một sao lùn đỏ.

Red dwarfs are stars that have much less mass than the Sun.
Sao lùn đỏ là ngôi sao nhỏ hơn mặt trời nhiều.

They could be a tenth to about four-tenths the mass of the Sun.
Chúng có thể từ 1/10 đến 4/10 khôi lượng mặt trời.

They're smaller. They're cooler. These are dinky stars.
Nhỏ hơn, lạnh hơn. Chúng là những ngôi sao xinh xắn

They burn so slowly that, unlike our Sun,
Chúng đốt cháy rất chậm, không giống như mặt trời.

which will last 10 billion years,
nó đốt cháy lâu đến 10 tỷ năm,

some of them will last 10 trillion years.
vài cái kéo dài đến 10 triệu tỷ năm.

They're also relatively cold.
Chúng cũng tương đối lạnh500.

Their surface is just 5,000 degrees Fahrenheit --
Bề mặt nó chỉ 2.700 độ C --

half the temperature of our Sun --
Bằng nửa nhiệt độ mặt trời --

and 10,000 times dimmer.
và tối hơn mặt trời 10.000 lần.

Yet somehow, they're capable of staggering violence.
Tuy nhiên, bằng cách nào đó, chúng có khả năng bạo lực đáng kinh ngạc.

That's because red dwarfs are immensely magnetic.
Đó là do sao lùn đỏ có từ trường rất lớn

The fields which form inside them are enormous,
Những trường hình thành từ bên trong cực lớn,

much more powerful than our suns.
mạnh hơn mặt trời của chúng ta nhiều.

That means the magnetic-field energy
Điều đó có nghĩa là, năng lượng từ trường đó

that can be released when those fields get twisted up
có thể phóng ra cực lớn

is incredibly intense.
khi các trường này bị xoắn lại

And even though these objects are very dim in visible light,
và mặt dù những vật thể này có ánh sáng rất mờ,

they can produce flares
thì chúng cũng có thể tạo ra tia lửa

that are thousands of times more energetic
mãnh liệt hơn hàng ngàn lần

than those released by the Sun.
so với tia lửa mặt trời.

You wouldn't want to be near one of those when it went off.
Bạn không muốn ở gần những ngôi sao này trước khi nó tắt lịm.

All red dwarfs flare violently,
Lửa của tất cả các sao lùn đỏ đều dữ dội,

but EV Lacertae's flares are off the chart.
nhưng lửa của EV Lacertae thì ngoại hạng.

That's because it's young -- just 300 million years old...
Bởi vì nó còn trẻ-- chỉ mới 300 triệu năm tuổi...

...15 times younger than our Sun.
...trẻ lơn mặt trời 15 lần.

In one way, stars are a little bit like people.
Một mặt nào đó, các ngôi sao cũng giống con người.

They're hotheads when they're younger.
chúng hay nóng nảy bốc đồng khi còn trẻ.

When stars are first born, they're spinning very rapidly,
khi ngôi sao mới hình thành nó xoay với tốc độ khá nhanh,

and that actually helps generate magnetic fields, as well.
vậy là, chúng cũng tạo ra từ trường càng mạnh.

The result --
Kết quả là --

a star 100 times more magnetic than the Sun.
Một ngôi sao có từ trường lớn hơn mặt trời 100 lần

When its giant loops cross, the mega-flare is colossal...
Khi những mạch khổng lồ này giao nhau, lửa bùng phát sinh ra khủng khiếp...

...a torrent of radiation lasting 8 hours.
...một cuồng phong bức xạ kéo dài 8 tiếng.

Big flares on our Sun
Những tia lửa lớn trên mặt trời

have the energy of billions of atomic bombs.
có năng lượng bằng hàng tỷ quả bom hạt nhân.

EV Lacertae's monster flare was 10,000 times more powerful.
Những con quái vật lửa trên EV Lacertae mạnh hơn hàng chục ngàn lần.

Incredibly, even these massive flares
Thật khó tin là, thậm chí những tia lửa khổng lồ như vậy

are just a flicker on the cosmic scale.
cũng chỉ là những đốm sáng lập lòe trong quy mô vũ trụ.

There are eruptions millions of times brighter...
Có những vụ phun trào sáng hơn hàng triệu lần...

...explosions that can light up a whole galaxy...
...những vụ nổ có thể thắp sáng cả thiên hà...

From a tiny star with unimaginable power.
Từ một ngôi sao tí hon với một sức mạnh không thể tưởng nổi.

This is the Australia telescope compact array --
Đây là tổ hợp kính thiên văn Australia --

a network of five radio dishes
Một mạng lưới 5 chảo bắt sóng vô tuyến

constantly listening to the cosmos.
Thường trực lắng nghe vũ trụ.

In 2004, they were struck by a massive blast of energy...
Năm 2004, chúng bị giáng mạnh bởi một vụ nổ năng lượng khổng lồ...

...evidence of a mega-flare.
...bằng chứng của lửa bùng phát.

But this was bigger than any we had witnessed before...
Nhưng đợt này mạnh hơn bất cứ đợt nào mà chúng ta từng chứng kiến...

...the largest burst of power ever recorded from our galaxy.
...Những chùm năng lượng lớn nhất được ghi nhận từ thiên hà chúng ta.

The object behind it is truly bizarre --
Đối tượng đằng sau nó thật sự kỳ lạ --

a kind of star we didn't even know existed
Một loại sao thậm chí chúng ta còn chưa biết đến

until a mega-flare gave it away.
đến khi một tia lửa bùng phát làm nó biến mất.

I've studied black holes. I've studied stars that explode.
Tôi đã nghiên cứu lỗ đen. Tôi đã nghiên cứu các ngôi sao bùng nổ.

I've talked about rogue planets wandering the galaxy.
Tôi đã nói về những hành tinh vô định chu du trong thiên hà

For my money, the scariest single object in the galaxy
Nhưng theo tôi, vật thể đơn lẻ đáng sợ nhất trong thiên hà

is a magnetar.
là một ngôi sao từ.

Magnetars are the most magnetic objects
Sao từ là vật thể có từ trường mạnh nhất

in the Universe.
Trong vũ trụ.

And this one beats them all.
Và cái này thì trội hơn cả.

Its magnetic field
Từ trường của nó mạnh hơn gấp

is 1,000 trillion times stronger than our sun's.
1.000 triệu tỷ lần mặt trời

If it came near our solar system,
Nếu nó đến gần hệ mặt trời,

the effects would be devastating.
sẽ tác động tàn phá.

The first thing you would notice is its magnetism
Việc đầu tiên bạn phải để ý là từ tính của nó

would wipe every credit card in your pocket.
sẽ hút bay sạch mọi thẻ tín dụng trong túi bạn.

As you start to get closer,
Khi đến gần hơn,

anything metal on you would be ripped away --
Mọi thứ kim loại trên người bạn sẽ xé toạt người bạn mà bay đi--

your earrings, your jewelry.
như bông tai, đồ trang sức.

Once you got within a few million miles of the magnetar,
Một khi bạn cách sao từ vài triệu đặm,

its magnetism would be so intense,
từ tính sẽ cực lớn,

it would actually disrupt the electrical signals
thực ra nó sẽ phá vỡ mọi tín hiệu điện

in your nerves, and your heart would stop beating.
trong dây thần kinh của bạn và tim bạn ngừng đập

Get even closer, and the magnetism would be so intense,
Càng gần, từ tính càng khổng lồ,

it would rip apart every atom in your body.
Nó có thể xé toạc cơ thể của bạn ra thành từng nguyên tử

Amazingly, this vast magnetic field
Đáng kinh ngạc là, từ trường cực lớn như vậy

comes from an object no bigger than an asteroid.
lại đến từ một vật thể không lớn hơn một thiên thạch.

Our Sun is close to a million miles across.
Mặt trời của chúng ta có đường kính gần một triệu dặm.

The magnetar, just 10.
Sao từ chỉ 10 dặm.

But it's unimaginably dense.
Nhưng nó đậm đặc không tưởng tượng nổi.

It weighs more than the Sun. This is incredible.
Nó nặng hơn cả mặt trời. Thật không thể tin được.

Take the Sun and squeeze it down
Đem mặt trời bóp nhỏ lại

not just to the size of the Earth,
không phải bằng kích thước Trái đất

but down to the size of Manhattan.
mà chỉ bằng quận Manhattan

The entire mass of a gigantic star
Thể tích của cả một ngôi sao từ

packed into a space the size of a city.
có thể đặt vào một khoản không bằng kích thước một thành phố

You could almost walk around the star in a day,
Bạn gần như có thể đi bộ quanh ngôi sao chỉ trong một ngày,

except you couldn't, because the gravitational field
Ngoại trừ việc bạn không thể do trọng trường quá lớn.

is so intense,

the density of material on these stars is so great,
Vật liệu trên những sao này cực kỳ đặc,

that a teaspoonful of material
đến mức một muỗng cafe vật chất này

weighs several thousand billion tons.
nặng hàng ngàn tỷ tấn.

You would be crushed beyond recognition in a moment.
trong khoảnh khắc, bạn bị nghiền nát mà không kịp nhận thức.

Dense and compacted, the iron-rich crust
Lớp vỏ giàu chất sắt bị nén dày đặt

is under incredible magnetic pressure.
dưới áp lực từ tính không tưởng tượng nổi.

Something has to give.
Một vài thứ phải bị mất đi.

Fissures rip across the surface.
Những khe nứt xé toạt bề mặt.

The crust splits open --
Lớp vỏ tách ra --

a starquake.
một trận rung động ngôi sao.

It's like an earthquake on Earth,
Nó giống như động đất

except the crust literally moves a half an inch.
ngoại trừ lớp vỏ chỉ xê dịch nửa inch.

It's just a little, tiny shift,
Đó là sự thay đổi rất nhỏ,

but that is a huge amount of energy
nhưng có rất nhiều năng lượng

because of this intense gravity.
do trọng lực cực lớn.

It's like a magnitude-30 earthquake.
Nó giống như một trận động đất 30 độ momen.

A flare erupts from the fracture.
Một tia năng lượng phun ra từ vết đứt gãy.

A trillion-ton cloud of ultra-dense matter
Một đám mây vật chất cực kỳ dày đặc hàng tỷ tỷ tấn

blasts into space.
bắn vào không gian.

It lasts just a tenth of a second.
Nó chỉ kéo dài 10 giây.

But it unleashes more energy
Nhưng giải phóng ra nhiều năng lượng

than the Sun emits over 250,000 years.
hơn mặt trời phát ra trong hơn 250.000 năm.

The energy emitted when one of these flares
Năng lượng phát đi khi một trong những tia bùng phát

from a magnetar is released --
từ một ngôi sao từ được giải phóng --

in some cases, more than a billion times
vài trường hợp, lớn hơn cả tỷ lần

the energy emitted by the Sun.
năng lượng mặt trời.

Mega-flares are time machines.
Tia bùng phát là những cổ máy thời gian.

They show us events from long ago.
Chúng cho chúng ta thấy những sự kiện từ quá khứ xa xôi.

This magnetar is 50,000 light-years from Earth.
Đây là sao từ cách Trái đất 50.000 năm ánh sáng.

The flare we observed in 2004
Tia năng lượng chúng ta thấy năm 2004

actually happened 50,000 years ago.
thật ra đã xảy ra 50.000 năm rồi.

It took that long for the light
Ánh sáng mất thời gian dài như vậy

to travel halfway across the galaxy
để đi hết nửa bán kính thiên hà

and slam into our atmosphere.
và đập vào khí quyển chúng ta.

If a similar mega-flare exploded near Earth...
Nếu một tia bùng phát như vậy nổ ra gần Trái đất...

...we wouldn't even see it coming.
...chúng ta thậm chí không kịp thấy nó đến.

We would have no warning
Sẽ không có cảnh báo gì

if a magnetar were to have another flare like this.
Nếu một ngôi sao từ có vụ nổ như vậy.

The event is so sudden on the surface
Sự kiện đó diễn ra rất đột ngột trên bề mặt

and it creates so much energy,
và tạo ra rất nhiều năng lượng,

it blasts out at the speed of light,
bắn đi với vận tốc ánh sáng,

and nothing can travel faster than light.
không gì đi nhanh bằng ánh sáng.

So, basically, this just happens, and that's it.
vì vậy, về căn bản, nó xảy đến tức thì.

Any life within 10 light-years of the blast
Bất cứ dạng sống nào trong phạm vi 10 năm ánh sáng

would be vaporized.
sẽ bị bốc hơi hết.

Thankfully, even the closest magnetar
May mà ngôi sao từ gần chúng ta nhất

is too distant to threaten us.
cũng có khoản cách quá xa để đe dọa chúng ta.

We can't see them,
chúng ta không thể thấy chúng,

even with the strongest telescope.
thậm chí với kính viễn vọng mạnh nhất.

We've only detected these stars in the flash of a mega-flare.
Chúng ta chỉ dò được những ngôi sao này trong ánh sáng của tia bùng phát.

Yet these explosions are dwarfed
Tuy nhiên, những vụ nổ này cũng bị lu mờ

by an even more powerful monster.
bởi một con quái vật thậm chí còn lớn hơn.

Second only to the Big Bang in scale,
Quy mô chỉ thua mỗi vụ nổ Big Bang,

this is the ultimate mega-flare.
Đây là tia lửa siêu bùng phát.

7.5 billion years ago,
7,5 tỷ năm trước,

many galaxies away...
nhiều thiên hà đã bay ra khỏi...

...a supergiant star is in trouble.
...một ngôi sao siêu khổng lồ đang gặp vấn đề.

Its nuclear core has run out of energy.
Lõi hạt nhân của nó đã cạn năng lượng.

It's about to implode.
Gây ra vụ nổ do sụp vào trong.

For a few seconds, the colossal blast shines
Trong vài giây, bắn ra những tia sáng

a million times brighter than our entire galaxy.
sáng hơn cả dãy thiên hà của chúng ta hàng triệu lần.

This is the most extreme explosion in the Universe...
Đây là vụ nổ khủng nhất trong vũ trụ...

...a gamma-ray burster.
...một vụ nổ tia gama.

Gamma-ray bursters are so powerful
Vụ nổ tia gama mạnh đến mức

that they can be seen across the entire universe,
nó có thể được nhìn thấy xuyên qua cả vũ trụ,

second only to creation itself.
Chỉ đứng thứ nhì trong các vụ nổ khởi tạo.

Two intense jets of energy shoot out.
Hai chùm năng lượng bắn ra mãnh liệt.

These two beams of gamma rays are the ultimate mega-flare.
Hai chùm tia gama này là tia lửa siêu bùng phát.

The energy of these things is just unimaginable.
Năng lượng của những thứ này không thể tưởng tượng nổi.

It's the entire power
Nó mạnh như thể

that the Sun puts out over its entire 10-billion-year lifetime,
tất cả năng lượng mặt trời tỏa ra trong 10 tỷ năm,

focused into just these two things
tập trung chỉ vào 2 tia này

that last for maybe a few seconds.
mà kéo dài chỉ được vài giây.

It's like a cosmic blowtorch of gamma rays and matter
Nó giống như mỏ hàn khổng lồ phun ra tia gama và vật chất

that march across the Universe.
du hành xuyên qua cả vũ trụ.

The most high-energy, intense light
Ánh sáng khủng nhất nhiều năng lượng nhất

is gamma rays.
là tia gama.

Gamma rays are naturally produced
Tia gama được sinh ra tự nhiên

by things that are billions of degrees hot.
bởi những thứ nóng hàng tỷ độ.

There will never be a hotter type of flare.
sẽ không có loại tia lửa nào nóng hơn được.

This is where it stops. Gamma rays is it.
Tia gama là vậy đó.

7.5 billion years
7,5 tỷ năm

after the explosion actually happened,
sau khi vụ nổ xảy ra,

we see it in our skies...
chúng ta thấy nó trên bầu trời...

March 2008.
tháng 3 năm 2008.

A flare from halfway across the entire Universe
một tia lửa xa bằng nửa khoản cách vũ trụ

shines even more brightly than the closest star.
chiếu thậm chí còn sáng hơn ngôi sao gần nhất.

Something blew up 7 billion light-years away
Một thứ đã nổ cách xa 7,5 tỷ năm ánh sáng

that you could see with your unaided eye on a dark night.
mà bạn có thể thấy bằng mắt thường trong trời đêm.

That should tell you something.
Chuyện đó phải nói lên được vài điều.

It is the biggest flare ever witnessed.
Nó là tia lửa lớn nhất từng được chứng kiến.

But it is also a sign...
Nhưng nó cũng là một dấu hiệu...

of the birth of the most destructive entity
của việc ra đời một đối tượng hủy diệt nhất

in the Universe.
trong vũ trụ.

A black hole has formed
Một hố đen được hình thành

in the core of the collapsing star.
tại lõi của ngôi sao bị sụp đổ.

It consumes the star from the inside out.
Nó thiêu rụi ngôi sao từ trong ra ngoài.

When the star finally explodes in a catastrophic supernova,
Cuối cùng khi ngôi sao nổ trong một vụ nổ siêu tân tinh thảm khốc,

all that remains is a newborn black hole.
Tất cả còn lại là một hố đen mới được hình thành.

Usually when we look in outer space,
thông thường khi ta nhìn ra không gian,

we see old black holes --
chúng ta thấy lỗ đen vũ trụ cũ --

black holes that have been around for millions of years.
những lỗ đen đã có hàng triệu năm.

But to see a baby black hole being born --
Nhưng được xem một lỗ đen mới sinh --

that is an incredible event,
là một sự kiện không thể tin được,

and that's what we think is a gamma-ray burster.
và đó là những gì chúng ta nghĩ về vụ nổ tia gama.

Amazingly, these gigantic explosions are common.
Thật ngạc nhiên là những vụ nổ khổng lồ này rất phổ biến.

We see more than 350 a year.
chúng ta thấy hơn 350 vụ trong 1 năm.

We see them every day.
Chúng ta thấy chúng hằng ngày.

Our satellites detect them every few hours
Cứ vài giờ, vệ tinh chúng ta lại bắt gặp chúng

in all directions outside the Milky Way galaxy.
từ khắp mọi hướng bên ngoài dải Ngân Hà.

Gamma-ray mega-flares reveal
Những tia siêu lửa Gama hé lộ

one of the Universe's most awesome secrets --
một trong những bí mật thú vị nhất của vũ trụ--

a new black hole is born every single day.
mỗi ngày đều có một hố đen sinh ra.

Most of these explosions happened a long time ago,
Phần lớn những vụ nổ này đã xảy ra trong quá khứ xa xôi,

far away from Earth.
ở rất xa Trái đất.

But if one went off inside our galaxy...
Nhưng nếu một cái diễn ra trong thiên hà của chúng ta...

...it could be catastrophic.
...thì sẽ là một thảm họa.

If you were to put a gamma-ray burst
Nếu bạn đặt một vụ nổ tia gama

100 light-years from the Earth...
cách Trái đất 100 năm ánh sáng...

...it would be like igniting a one-megaton nuclear bomb
...thì nó sẽ như là trên mỗi dặm vuông bề mặt Trái đất

over every square mile of the surface
bạn kích nổ một quả bom nguyên tử

of the Earth facing that event.
nặng 1 ngàn tấn.

You would be blowing up millions and millions of nuclear weapons
hàng triệu hàng triệu vũ khí hạt nhân

over the planet.
được thổi bùng lên trên bề mặt hành tinh.

It would be the end of all life on Earth as we know it forever.
sẽ là dấu chấm hết cho mọi sự sống trên Trái đất vĩnh viễn.

Gamma-ray bursts
Vụ nổ tia gama

are the most powerful mega-flares in existence,
là tia lửa bùng phát mạnh nhất,

but not the most dangerous for us.
nhưng không phải là hiện tượng nguy hiểm nhất cho chúng ta

The greatest threat to Earth sits terrifyingly close,
Mối nguy hiểm nhất cho Trái đất ở gần chúng ta kinh khủng,

right at the heart of our own solar system.
ngay tại trung tâm của hệ mặt trời.

We were once blissfully ignorant,
Chúng ta đã từng vô tư lờ đi

safe in our solar system.
sự an toàn trong hệ mặt trời.

Now we know Earth sits in a cosmic firing range.
Giờ đây chúng ta biết Trái đất đang nằm trong vùng lửa vũ trụ.

Monster mega-flares are everywhere we look.
Các tia lửa bùng phát kinh hoàng ở mọi hướng ta nhìn.

But the deadliest cosmic weapon of all
Nhưng vũ khí vũ trụ chết chóc nhất

is right on our doorstep...
lại nằm ngay ngưỡng cửa của chúng ta...

...our Sun.
...Mặt trời.

We're lulled into thinking that the Sun is static,
Chúng ta bị ru ngủ với suy nghĩ rằng mặt trời tĩnh lặng,

it's benevolent, and is our friend.
và nó là người bạn nhân từ.

Wrong.
Sai.

The Sun is dynamic.
Mặt trời rất sôi sục.

In some sense, it's alive.
Khía cạnh nào đó, nó rất sinh động.

It creates magnetism on a scale
Nó tạo ra từ trường ở mức độ

that we can only begin to comprehend.
mà chúng ta chỉ mới nhận thức được.

And its most powerful weapon is this --
Và vũ khí mạnh nhất là đây --

a coronal mass ejection, or CME.
Bão mặt trời, hay CME.

A colossal solar explosion rips a chunk of the star away
Một vụ nổ năng lượng mặt trời khổng lồ tách một phần vật chất của nó

and torpedoes it out into space.
và phóng vào không gian.

Coronal mass ejections are related to flares,
Bão mặt trời có liên quan đến những tia lửa mặt trời,

but they're even larger.
nhưng nó lớn hơn.

You can sort of think of it
Bạn có thể hình dung thế này:

as a solar flare being like a tornado --
Một tia lửa mặt trời giống như một cơn lốc xoáy --

very powerful, very intense, very short-lived.
rất mạnh, rất lớn, nhưng cũng rất ngắn ngủi

And a coronal mass ejection is like a hurricane --
Còn một cơn bão mặt trời giống như một trận cuồng phong --

much more energy, much bigger, and can last for days and days.
To hơn, nhiều năng lượng hơn, và có thể kéo dài ngày này qua ngày khác.

CMEs start with a magnetic short circuit.
Những CME bặt đầu với các mạch từ ngắn.

Magnetic arcs emerge from the surface...
Những vòng cung từ xuất hiện trên bề mặt...

...glowing with trapped solar matter.
...phát sáng bởi vật chất mặt trời.

The loops cross, triggering a firestorm of energy.
Các vòng này giao nhau kích hoạt một cơn bão lửa năng lượng.

The Sun erupts.
Mặt trời phun trào.

Solar matter explodes from the surface out into space...
Vật chất trên bề mặt Mặt trời phát nổ, bay vào không gian...

...a monstrous cloud
...Một đám mây khổng lồ

of super-hot gas and electric particles.
gồm khí siêu nóng và các hạt mang điện tích.

When one of these huge prominences is shot out,
Khi một trong những tai lửa khổng lồ này chập mạch,

an energy equivalent of about 10%
Một lượng năng lượng tương đương 10%

of the entire luminosity of the Sun for a second
độ sáng của cả mặt trời trong 1 giây

is released towards the Earth.
phóng ra về hướng Trái đất.

Over 10 billion tons of material is shot out
Hơn 10 tỷ tấn vật liệu bắn ra

at a speed of over a million miles an hour.
với vận tốc hơn 1 triệu dặm/giờ.

The power of a coronal mass ejection
Năng lượng của bão mặt trời

is sort of mind-numbing.
là vấn đề đau đầu.

It takes our probes years to get from the Earth to the Sun.
Tàu con thoi mất hàng năm để đi từ Trái đất đến mặt trời.

A coronal mass ejection
Một cơn bão mặt trời

can cross that distance in a couple of days,
có thể đi hết khoản cách đó trong vài ngày,

sometimes in only a couple of hours or even faster than that.
đôi khi chỉ cần vài giờ hoặc thậm chí còn nhanh hơn thế.

So these are tremendously powerful events.
Vì thế đây là những sự kiện cực kỳ mạnh mẽ.

Powerful, but also deadly.
Mạnh mẽ những cũng chết chóc.

Because sometimes, the Sun shoots a CME
Vì thỉnh thoảng mặt trời lại bắn ra một CME

straight toward the Earth.
thẳng về hướng Trái đất.

The crackling, charged cloud
Mây tích điện nổ lách tách

plays havoc with our electronics.
sẽ phá hủy hệ thống điện của chúng ta.

It melts power grids, blows fuses,
Nó làm tan chảy lưới điện và thổi bay các cầu chì,

and disrupts communications.
và làm gián đoạn thông tin liên lạc.

But that's nothing compared to the damage
Nhưng đó cũng chưa là gì so với những thiệt hại

that a really big CME could do.
mà một trận CME lớn có thể gây ra.

They can wipe out satellites, GPS, the Internet.
Nó có thể quét sạch vệ tinh, GPS, Internet.

All sorts of havoc can take place
Nó có thể tàn phá mọi thứ

when this huge Tsunami hits the Earth.
Khi cơn sóng thần khổng lồ này tấn công Trái đất.

The damage to satellites alone
Chỉ tính riêng thiệt hại của các vệ tinh

would total $100 billion.
có thể lên đến 100 tỷ USD.

Think of a blackout that hits not just one city,
Hãy nghĩ đến sự mất liên lạc không chỉ trong một thành phố,

but hundreds of cities around the planet Earth.
mà cả trăm thành phố khắp địa cầu.

Property damage would be about $2 trillion.
Thiệt hại vật chất lên tới 2 tỷ tỷ USD.

We're talking about perhaps
Chúng ta đang nói về

a collapse of modern-day civilization.
sự sụp đổ của nền văn minh hiện đại.

We can be thrown back perhaps 50, 100 years into the past
Chúng ta có thể bị ném lại quá khứ 50-100 năm

into a world without electricity.
về một thế giới mà không có điện.

Big solar storms are rare.
Bão mặt trời lớn hiếm khi xảy ra.

On average, a massive CME strikes Earth
Trung bình cứ 500 năm thì có một cơn CME lớn

every 500 years.
tấn công Trái đất.

But it's happened before...
Nhưng nó đã xảy ra rồi...

And it will happen again.
và nó sẽ xảy ra nữa.

In 2003, we had one of the largest
Năm 2003, Có một cơn bão mặt trời

coronal mass ejections ever recorded,
lớn nhất từng được ghi nhận,

but fortunately, it missed the Earth.
Nhưng thật may là nó không trúng Trái đất.

One of these days, it's gonna hit the Earth.
Một ngày nào đó, nó sẽ trúng Trái đất.

One of these days, one of these rifle bullets
Một ngày nào đó, một trong những viên đạn này

will be aimed right at the Earth,
sẽ nhắm thẳng vào Trái đất,

and at that point, watch out.
đến lúc đó, hãy coi chừng.

Our planet is under attack...
Hành tinh này không chỉ có thể bị tấn công...

...not just from mega-flares in deep space...
...bởi lửa bùng phát trong không gian xa xôi...

...but from our own star.
...mà còn bởi chính mặt trời.

The Sun fires billions of tons
Mặt trời bắn ra không gian hàng tỷ tấn

of hot gas and electric particles
khí và các hạt mang điện tích

into space every day...
mỗi ngày...

...deadly solar weapons...
...Vũ khí hủy diệt của mặt trời...

...sometimes pointing straight at us.
...đôi khi nhắm thẳng vào chúng ta.

What I find amazing is the fact
Điều tôi thấy thú vị là

that the Earth is in the middle of a shooting gallery.
Trái đất thật ra ở ngay giữa tầm đạn.

But we have survived this onslaught.
Nhưng chúng ta vẫn sống sót dưới sự tấn công dữ dội.

We are protected.
Chúng ta được bảo vệ.

The earth has a magnetic field.
Trái đất có một từ trường.

It's incredibly weak, but enough to keep us safe.
Nó yếu không thể tin nổi nhưng nó giúp chúng ta an toàn.

Think of an ordinary magnet
Hãy nghĩ, một cục nam châm bình thường

that you use on your refrigerator.
được sử dụng trong tủ lạnh.

That has more magnetism than the Earth's magnetic field.
còn có từ trường lớn hơn từ trường Trái đất.

Without our magnetic shield,
Không có từ trường này,

every CME would strip away Earth's atmosphere,
thì mọi CME đều có thể lột sạch khí quyển của Trái đất,

and we'd be fried by solar radiation.
và chúng ta sẽ bị thiêu đốt dưới bức xạ mặt trời.

How do we know?
Là sao chúng ta biết?

Because it happened to one of our neighbors.
Bởi vì nó đã xảy ra với một hành tinh láng giềng của chúng ta.

Look at Mars.
Hãy nhìn sao Hỏa.

Mars is an example of what happens
Sao Hỏa là một ví dụ về những gì đã xảy ra

to a planet without a magnetic field.
với một hành tinh không có từ trường.

Mars is a frozen desert
Sao Hỏa là một sa mạc hoang lạnh

with an atmosphere
có khí quyển chỉ bằng

only 1% the atmospheric density of the Earth.
1% độ dày đặc của khí quyển Trái đất.

It's because it lacks a magnetic field.
Đó là do nó thiếu từ trường

Over billions of years, these particles
Qua hàng tỷ năm, những hạt này

have actually stripped away Mars' air,
thực ra đã lột sạch không khí của sao Hỏa

and that's why it has a very thin atmosphere now.
và đó là lý do tại sao bây giờ nó có không khí rất mỏng.

Here on Earth, we have a magnetic field, and we have air.
Trên Trái đất, chúng ta có từ trường và chúng ta có không khí.

This is not a coincidence.
Đó không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên.

So we can breathe because of our magnetic field.
Chúng ta thở được là nhờ từ trường.

From Earth's surface,
Trên bề mặt Trái đất,

safe beneath our magnetic umbrella,
an toàn dưới lá chắn của từ trường,

we see the power of our violent Sun
chúng ta thấy sức mạnh của mặt trời hung dữ

in the northern and southern lights.
trong ánh sáng của các cực quang.

Trillions upon trillions of electric particles
Hàng tỷ tỷ các hạt mang điện tích

strike the earth every second.
tấn công Trái đất mỗi giây.

The magnetic shield funnels them to the poles.
Tấm chắn từ trường dồn chúng về 2 cực

They energize gas molecules in our atmosphere,
Chúng truyền năng lượng cho các phân tử khí trong khí quyển,

making them glow --
làm nó phát sáng --

a chemical light show.
Một màng trình diễn ánh sáng hóa học.

Oxygen shines green.
Oxy chiếu sáng màu xanh lá.

Nitrogen, blue or red.
Ni tơ màu dương hoặc đỏ.

The aurorae are evidence of a battle between magnetic fields.
Cực quang là bằng chứng một trận đánh của các từ trường.

The Sun's field creates CMEs.
Từ trường mặt trời tạo ra CME.

Earth's field shields us from them.
Từ trường Trái đất bảo vệ chúng ta khỏi chúng

Magnetism is nature's most mysterious force.
Từ tính là một thế lực bí ẩn nhất của thiên nhiên.

Only now are we beginning to understand
Đến bây giờ, chúng ta mới bắt đấu hiểu

how it shapes the cosmos.
nó định hình vũ trụ như thế nào.

Mega-flares make magnetism visible.
Những tia bùng phát làm lộ ra từ trường.

They shine a light
Chúng phát ra ánh sáng

on the incredible power of magnetic fields...
Trong một quy mô từ trường mạnh không thể tưởng...

...fields that play a fundamental role
...những trường này đóng vai trò cơ bản

in the Universe.
trong vũ trụ.

They impose order on chaos.
Chúng áp đặt trật tự trong sự hỗn loạn.

They weave their way
Một số chúng dệt nên đường đi

through the spiral shapes of galaxies...
xuyên qua các hình xoắn của những thiên hà...

...fields hundreds of thousands of light-years across,
...rộng hàng trăm ngàn năm ánh sáng,

yet 100,000 times weaker than Earth's.
với từ tính yếu hơn Trái đất 100 ngàn lần.

Smaller magnetic fields exist inside galaxies.
Từ trường nhỏ hơn tồn tại trong các thiên hà.

They organize matter into clouds of molecules --
chúng sắp xếp vật chất vào những đám mây phân tử --

spectacular nebulae.
Tinh Vân huyền dịu.

These stellar nurseries are where new stars are born.
Những vườn ươm sao này là nơi những ngôi sao mới được sinh ra.

Now we've discovered magnetic fields
Giờ đây chúng ta đã khám phá ra những từ trường

even permeate empty space...
tồn tại tràn ngập trong không gian trống rổng...

...fields created in the Big Bang
...Những từ trường được tạo ra bởi Big Bang

with just one quadrillionth the strength of Earth's.
với từ tính bằng 1 phần triệu tỷ so với Trái đất.

This is a magnetic universe.
Đây là một vũ trụ từ tính.

What's amazing is this thing
Điều đáng kinh ngạc là, thứ này---

that's invisible -- magnetic fields --
những từ trường vô hình --

play such an important role in every aspect of the Universe,
lại đóng một vai trò quan trọng như vậy trong mỗi khía cạnh của vũ trụ,

protecting us from the radiation from the Sun
bảo vệ chúng ta khỏi bức xạ mặt trời,

to explosions and red dwarfs, to magnetars,
những vụ nổ, những sao lùn đỏ, những sao từ,

and to the most energetic, violent processes
và những quá trình bạo lực, nhiều năng lượng nhất của vũ trụ

in the entire Universe -- gamma-ray bursts.
--- những vụ nổ tia gama.

Magnetism plays a role on every scale of the Universe,
Từ trường đóng vai trò trong mọi ngóc ngách của vũ trụ,

changing the dynamics of objects
Thay đổi động lực của các vật thể

and making the universe a violent and interesting place.
làm cho vũ trụ trở thành một nơi đầy bạo lực và thú vị.

Mega-flares light up the cosmos.
Những tia bùng phát thắp sáng vũ trụ.

They show us things we can't otherwise see
Nó giúp chúng ta thấy những điều chúng ta không thể

from the other side of the Universe...
từ mặt khác của vũ trụ...

...or from billions of years in the past.
...hay từ hàng tỷ năm trong quá khứ.

A black hole is born.
Một hố đen được hình thành.

A star dies.
Một ngôi sao tắt lịm.

Distant events and hidden mysteries.
những sự kiện xa xôi, và những bí ẩn bị chôn giấu.

In a flash, flares reveal them...
Trong một ánh chớp, các tia lửa tiết lộ ra chúng...

...illuminating the awesome secrets of the Universe.
...soi sáng những bí ẩn tuyệt vời của vũ trụ.

Bạn đang ở chế độ luyện nghe

Hãy tập trung luyện nghe
bằng cách xem phim không phụ đề.

Khi gặp khó khăn hãy bấm dừng lại
hoặc phím tắt space trên bàn phím
để hiển thị đoạn hội thoại
không nghe được. Quá trình này sẽ giúp b nâng
cao kỹ năng nghe 1 cách nhanh chóng.

Chưa có tài khoản, click vào đây để đăng ký

Đăng ký qua cổng Google Đăng ký qua cổng Facebook

HOẶC TẠO TÀI KHOẢN TRỰC TIẾP

Hide

Error message here!

Error message here!

Quên mật khẩu? Nhập email của bạn vào ô dưới. Hệ thống sẽ gửi mật khẩu mới về email của bạn.

Error message here!

Trở lại đăng nhập

Đóng
giây

1,266 Học viên
How The Universe Works - Season 2 -Tập 4
VŨ TRỤ HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO (PHẦN 2)

Tập

1 2 3 4 5 6 7 8
Phần 2 tiếp tục hành trình khám phá vũ trụ. Phần này sẽ mang lại câu chuyện bí ẩn nhất chưa bao giờ được giải đáp, đó là nguồn gốc của không gian, thời gian. Tìm hiểu về sự hình thành các hành tinh, núi lửa, sự sống, thiên thạch, lốc, bão tuyết ... trong vũ trụ. Các tập trong phần 2 - Vũ trụ hoạt động như thế nào

Bình luận (5):

Bạn phải đăng nhập để thực hiện bình luận

  • chaunguyen

    Ad có thể cập nhật các season khác không? Phim tài liệu này rất hay

    Trả lời (1)
  • Diễm Phạm

    cho em hỏi làm sao mình in được phần dịch song ngữ ở đây ạ?

    Trả lời (0)
  • Anh Rô

    sao k có season 1

    Trả lời (0)
  • Lê Văn Thắng

    mình rất thích các phim tài liệu về khoa học vũ trụ. nếu có thể ad làm nhiều hơn phần này nha. tks ad

    Trả lời (1)
Ẩn phụ đề
Bạn đang ở chế độ luyện nghe, Tập trung nghe và ấn pause để xem được đoạn phụ đề muốn kiểm tra